Năm 1995, Jack Ma sang Mỹ để giúp một công ty Trung Quốc (TQ) đòi nợ của một đối tác liên doanh. Ma kể lại khi anh đến nhà của đối tác này, anh đã bị đe doạ bằng vũ lực và chỉ thoát được bằng cách hứa sẽ cùng ông này mở một công ty Internet tại TQ, thậm chí khi anh chưa biết gì về Internet. Những thứ bạn nghe về Jack Ma có vẻ thật khó tin. 

Một hợp đồng lớn với Yahoo vào đầu tháng này đã đưa công ty của Ma, Alibaba.com, trở thành công ty Internet lớn nhất TQ, nơi việc sử dụng Internet đang tăng với tốc độ "tên lửa". Khi Microsoft, Google và eBay đang tìm cách mở rộng hoạt động tại TQ, Yahoo cũng đã thông qua một khoản đầu tư cho Internet lớn nhất từ trước nay là 1,7 tỷ USD vào Alibaba.com.

Không cần là chuyên gia công nghệ
Jack Ma mới khoảng 40 tuổi, và anh khởi đầu sự nghiệp bằng cách học tiếng Anh, nhưng ngày nay anh lại được gọi là "bố già của Internet TQ", thậm chí khi anh tuyên bố không biết nhiều về máy tính ngoài việc nhận và gửi email. Cả những người ca ngợi và những người phản đối đều gọi anh là một người bán hàng thông minh và nhà tiếp thị tài giỏi.

Nhưng rất ít người dự đoán anh dành được một hợp đồng mà trong đó giá trị công ty anh được đánh giá hơn 4 tỷ USD. Ngày 11/8 vừa qua, Yahoo cho biết sẽ đầu tư 1 tỷ USD vào công ty tư nhân đang sở hữu Alibaba.com, một website đấu giá B2B (busines to business) chủ yếu là cung cấp hàng hoá TQ cho thị trường toàn cầu, và website đấu giá hàng tiêu dùng Taobao.com, một đối thủ hùng mạnh của eBay tại TQ. Để trao đổi lấy 40% cổ phần của Alibaba, Yahoo đã đồng trao một phần quyền kiểm soát Yahoo Trung Quốc trị giá 700 triệu USD cho Ma và đội ngũ quản lý của anh.

Một số chuyên gia ngân hàng cho rằng, đây là đòn cực kỳ thông minh của Ma, nhằm vào cuộc chiến giữa eBay và Yahoo. Cả hai đã đấu tranh giành mua Alibaba trong vài tháng gần đây.

Và sau nhiều năm, người đàn ông có dáng vẻ gầy gò, hơi nghiêm khắc, và nụ cười "hết cỡ" đã làm ngạc nhiên những nhà quan sát hết lần nay đến lần khác. Ma có thiên hướng về những trò chơi chữ thông minh, cách quảng cáo phô trương và kiểu nói chuyện bông phèng, kiêu ngạo. Anh đã chẳng hề lưỡng lự khi tuyên bố rằng công ty của mình sẽ tiêu diệt những đối thủ cạnh tranh như eBay.

Bất kể điều đó, Ma hiện là một trong những giám đốc có ảnh hưởng nhất ở TQ.

Tìm kiếm tri thức
Tại trụ sở của Alibaba ở Hàng châu (TQ), Ma đã phát biểu bằng tiếng Anh rất trôi chảy về cách anh giành chiến thắng trước các công ty phương Tây và cả Yahoo.

"Rất nhiều người không hiểu Alibaba", anh nói. Đề cập đến hoạt động B2B, anh nói thêm :"Tại Mỹ, các công ty B2B thất bại vì họ tập trung vào các công ty lớn. Chúng tôi thì tập trung vào các công ty vừa và nhỏ. Chúng tôi giúp họ kiếm tiền".

Ma lớn lên ở Hàng châu, thành phố nằm phía nam Thượng Hải, học tiếng Anh khi mười mấy tuổi qua chương trình "Voice of America" trên đài phát thanh và thức dậy lúc 5h30 sáng đi đến vùng Tây Hồ để luyện tập tiếng Anh bằng cách nói chuyện với khách du lịch đi tản bộ buổi sáng. Anh đã thi trượt trường cao đẳng hai lần trước khi được nhận vào Trường sư phạm Hàng châu. Tại đó, anh đã học rất xuất sắc trong môn tiếng Anh và sau khi tốt nghiệp năm 1988, anh ở lại dạy trong 5 năm.

Nhưng ngay cả khi đang dạy học, Ma vẫn có khao khát kinh doanh. Anh lập một trung tâm phiên dịch ở Hàng châu và cũng đã thử đi bán thuốc trong một năm, cho mọi khách hàng từ ông bác sĩ vườn đến các bệnh viện lớn.

Việc anh tham gia vào kinh doanh Internet không chỉ là tình cờ, mà theo lời kể của anh, còn khá kỳ quái. "Lý do tôi tham gia vào Internet giống như trong một bộ phim của Hollywood", anh nói. Năm 1995, Ma đến Mỹ để giúp một công ty TQ đòi tiền nợ của một đối tác liên doanh người Mỹ. Ma kể khi anh bước vào toà biệt thự của ông người Mỹ này tại Malibu, thì anh mới biết rằng ông ta không có ý định trả nợ. Người đàn ông đó đã giơ súng ra và sau đó nhốt anh trong nhà 2 ngày. Sau đó Ma được trả tự do với điều kiện đồng ý trở thành đối tác của ông này tại TQ. Ma đã hứa sẽ mở một công ty Internet tại TQ, mà thậm chí anh chưa biết gì về Internet.

"Đó là một kỷ niệm khủng khiếp", anh nói. "Mỗi lần nghĩ đến Los Angeles, tôi lại mơ thấy ác mộng. Và đến bây giờ, hành lý của tôi vẫn còn ở Malibu". Anh đã không có liên hệ gì thêm với "tay súng" người Mỹ.

Sinh ra nhờ Bia ở Trung Quốc
Từ Malibu, anh bay đến Seattle. Tại đây anh gặp vài người bạn và kể cho họ nghe chuyện xảy ra, đồng thời hỏi họ về cái gọi là Internet. Anh thử gõ từ "bia" và "Trung Quốc" vào công cụ tìm kiếm của Yahoo và khi chẳng thu được kết quả gì, anh nảy ý tưởng thành lập trang web cho các công ty TQ. Trang chủ cho công ty dịch thuật của anh được ra đời đầu tiên. Khi trở về nhà, anh bỏ nghề dạy học, vay 2000 USD và mở ra China Pages, một trong các công ty Internet đầu tiên của nước này. Anh bắt đầu lập trang web cho các công ty TQ khác với sự giúp đỡ của những người bạn ở Mỹ.

Công ty của Ma sau đó lập một liên doanh với công ty viễn thông nhà nước, qua một giao kèo mà anh cho là rất tệ. Từ đó, anh thề rằng sẽ không bao giờ tham gia một liên doanh nào nữa. Sau đó, anh làm việc trong một thời gian ngắn cho Bộ Thương mại và Đầu tư nước ngoài trong một dự án kinh doanh Internet. Tại đó, anh đã tiếp xúc lần đầu tiên với Yahoo, khi anh đưa người đồng sáng lập Jerry Yang đi tham quan Vạn Lý Trường Thành năm 1998 và hai người trở thành bạn.

Một năm sau, Ma trở lại Hàng châu. Tại đó, với tài ăn nói của mình, anh đã thuyết phục được một nhóm bạn bè cùng say mê ý tưởng về Internet. Trong một cuộc gặp gỡ bạn bè tại căn hộ ở Hàng châu tháng 2/1999, anh tuyên bố thành lập Alibaba. "Đó là ngày mà tôi đã nói như một thắng điên", Ma nói. "Sau đó tôi nói, ''Đặt tiền của các bạn lên bàn''. Chúng tôi khi đó có 60.000 USD. Đó là khoản vốn đầu tư đầu tiên của chúng tôi". Sáu tháng sau, Goldman Sachs và một nhóm các công ty đầu tư mạo hiểm đã đầu tư 5 triệu USD vào Alibaba. Ít lâu sau, Masayoshi Son, người sáng lập ngân hàng Softbank (Nhật) đã bước chân vào cánh cửa của Alibaba.

"Đó thực sự là tình yêu từ cái nhìn đầu tiên", Ma nói đùa. Softbank khi đó đã đầu tư ngay 20 triệu USD và trở thành nhà tài trợ lớn nhất của Alibaba. Mặc dù Alibaba đã khá vất vả trong năm đầu tiên, với mô hình hầu như không có lợi nhuận và cung cấp dịch vụ miễn phí cho các công ty trao đổi hàng hoá trên mạng, nhưng nó vẫn tiếp tục tìm được các nhà tài trợ.

Công ty này đã phải đấu tranh để tồn tại qua cơn khủng hoảng Internet năm 2001; và sau đó là đại dịch SARS năm 2003, khi các nhân viên phải cách ly và làm việc bằng máy tính từ nhà. Nhưng đến năm 2003, cùng thời gian eBay mua Eachnet.com, trang đấu giá lớn nhất TQ, Ma và Softbank đã tìm thấy một cách khác để thu hút sự quan tâm với Alibaba: Họ mở Taobao.com để cạnh tranh với eBay ngay tại thị trường TQ.

Miễn phí để thu phí
Hai trang web đấu giá kể từ đó đã cạnh tranh quyết liệt. Taobao đã thu hút một số khách hàng của eBay bằng việc cung cấp dịch vụ miễn phí. Đây là một cố gắng mà Alibaba hy vọng sẽ thu hút đủ khách hàng để ủng hộ cho dịch vụ có thu phí.

Ma cũng thừa nhận rằng để thu hút nhiều giao dịch hơn nữa thì Alibaba cần một đối tác lớn. Anh cho biết đang bắt đầu tìm hiểu vai trò của một công cụ tìm kiếm trong các giao dịch đấu giá. Tháng 5 vừa qua, anh gặp Yang tại một hội nghị ở California và cả hai đã đồng ý hợp tác trong một số lĩnh vực. "Thử thách lớn nhất với một CEO là nói không với các cơ hội", Ma nói. "Nhưng bạn đừng nói không với Yahoo".

Anh cho biết năm nay, khi Google, Yaho và eBay đang cạnh tranh quyết liệt và hứa hẹn sẽ đầu tư hàng trăm triệu USD vào TQ trong những năm tới, anh đã thấy ngay cơ hội giành được một hợp đồng lớn và xoay chuyển cuộc chơi. "Cám ơn, eBay. Các bạn đã làm tất cả những gì có thể cho tôi", Ma lại nói đùa