Nhiều bạn trẻ trong chúng ta đã từng bâng khuâng đứng trước cổng trường đại học nhưng không có sự hình dung đầy đủ về nghề nghiệp sẽ làm trong tương lai, mặt khác lại không có người từng trải giúp đỡ hướng nghiệp một cách đúng đắn.

Hậu quả là, dù đã có trong tay tấm bằng cử nhân nhưng không ít người phải ngậm ngùi chia tay với những kiến thức đã dùi mài để làm trái ngành, trái nghề...

Học một đằng, làm một nẻo
Có không ít cử nhân, ngoài lý do chưa xin được việc làm theo đúng chuyên ngành đã học, sau khi tốt nghiệp ra trường lại nhận ra rằng việc thu nhận kiến thức trên giảng đường và trong thực tế là một khoảng cách xa, sự nhận biết về chuyên ngành học đã không đúng như thực tế đòi hỏi, thành thử tìm việc làm đúng nghề, đúng nghiệp là quá khó. Tấm bằng đại học lúc ấy trở nên thật vô nghĩa trong tập hồ sơ xin việc. Theo một số liệu thống kê mới đây của Sở Lao động Thương binh và Xã hội thành phố Hà Nội thì có khoảng 30% sinh viên, học sinh tốt nghiệp ra trường có công việc đúng hoặc gần với chuyên ngành được đào tạo, 30% muốn tìm một việc làm khác, 40% chưa tìm được việc làm.

Diệu Ngọc hiện đang là nhân viên phòng tổ chức nhân sự của một công ty xây dựng vốn đã có trong tay tấm bằng cử nhân báo chí loại khá. Ngọc kể: “Dân ngoại tỉnh như bọn mình khi bám trụ lại Hà Nội, phải thuê nhà và tự đi xin việc, theo kinh nghiệm từ bạn bè và bản thân thì thật khó len chân vào một tòa soạn báo nếu khả năng làm việc thực tế không nổi bật và không có người thân nâng đỡ, dìu dắt...”. Ôm theo nỗi niềm đó nên ngay khi vừa tốt nghiệp, cô đã quyết định vào làm việc ở một lĩnh vực hoàn toàn xa lạ. Ngành xây dựng với khối công việc văn phòng ban đầu khá khó khăn đối với một cử nhân báo chí chỉ từng làm quen với “thông tin”, “con chữ”... Ngày đi làm, tối đi học, giờ đây Ngọc đã có một vị trí làm việc yên ổn tại một công ty xây dựng của nhà nước, có thêm bằng tại chức ngoại ngữ và hiện cô đang hoàn thành bằng cử nhân quản trị kinh doanh. Khi được hỏi về tấm bằng cử nhân báo chí, Ngọc chạnh buồn bởi tiếc 4 năm theo đuổi một chuyên ngành mà mình không dùng đến. Ngọc bảo rằng cô yêu công việc đang làm hơn là một phóng viên đi tác nghiệp, chụp ảnh, ghi hình, chưa kể sự bon chen và hàng núi chuyện thị phi mà một cô gái tỉnh lẻ quen sống khép mình rất ngại va chạm. Cô tâm sự: “Nếu được quay trở lại thời điểm chọn trường thi đại học, chắc chắn mình sẽ lựa chọn khác...”.

Trước thực trạng không ít sinh viên tốt nghiệp đại học, thậm chí tốt nghiệp loại khá cũng khó khăn khi xin việc, nhiều bậc phụ huynh và học sinh lớp 12 dù chưa chạm chân tới cánh cửa đại học nhưng đã đôn đáo khắp nơi để lo chỗ xin vào khi ra trường. Thậm chí nhiều gia đình sẵn sàng chịu tốn kém nếu được đào tạo có địa chỉ (đào tạo theo chỉ tiêu của cơ sở sử dụng lao động). Những mối quan hệ để có sẵn một chỗ làm việc tốt sau khi ra trường luôn được các vị phụ huynh, học sinh cuối cấp và sinh viên đại học quan tâm. Nhưng thực tế này lại khiến nhiều bạn trẻ không tự chủ động được việc học và sự chuẩn bị cho một công việc trong tương lai. Học theo sự sắp đặt từ trước của gia đình và người thân có thể khiến các bạn trẻ không theo đuổi được nghề nghiệp mà mình yêu thích hoặc lĩnh vực có năng khiếu.

Cần lắm một định hướng chọn nghề!
Tại hầu hết các trường THPT hiện nay, học sinh lớp 12 bao giờ cũng được nhà trường tạo mọi điều kiện để tốt nghiệp, còn khâu hướng nghiệp cho các em thì không phải trường nào cũng quan tâm đúng mức. Phải đến khi đặt chân vào giảng đường các trường đại học, cao đẳng, gắn lên áo mình phù hiệu sinh viên thì các bạn trẻ mới được tiếp cận với những hoạt động giúp sinh viên nhìn nhận, làm quen với công việc thực tế. Sự gắn kết giữa các trường cao đẳng, đại học với các trường THPT trong việc tư vấn chọn ngành, chọn nghề giúp học sinh vẫn là điều “trong mơ”. Thông tin về các khoa, trường đào tạo các lĩnh vực đến tai, tới mắt học sinh THPT thường rất chung chung. Có những thí sinh thi đại học, thậm chí kể cả sinh viên đang theo học tại các trường cũng chưa hề hình dung được về công việc thực tế mà mình sẽ làm sau khi ra trường. Và chỉ tới khi đi thực tập, nhiều bạn trẻ mới vỡ lẽ: à! Hoá ra chuyên ngành mình học và sau này sẽ làm công việc như vậy!

Đà Trang (nhân viên maketting của một cơ quan thông tấn) vốn được mọi người coi là có năng khiếu về văn chương. Ôm giấc mơ trở thành nhà văn, cô đã quyết định thi vào Khoa Văn học (Trường ĐHKHXH&NV). Những năm học khá suôn sẻ, mặc dù với hoàn cảnh kinh tế gia đình không dư dật gì nhưng bố mẹ Trang vẫn đáp ứng đủ mọi yêu cầu của cô con gái để “mai này nó có thể sống được bằng ngòi bút”. Đến khi chuẩn bị tốt nghiệp, đặt chân vào Viện Văn học thực tập, cô sinh viên giàu mơ mộng mói chợt nhận ra khả năng cũng như tiềm lực thật sự của mình. Văn chương đã không còn là niềm đam mê, không còn là “mảnh đất hứa” nữa.

Trang cất tấm bằng cử nhân văn chương vào góc tủ và xoay sang làm đủ nghề để kiếm sống để cuối cùng dừng chân ở công việc maketting quảng cáo. Cũng như Trang, những bạn trẻ đang đứng trước ngưỡng cửa đại học nếu không tự nhìn nhận ngành học lựa chọn có phù hợp với khả năng bản thân và điều kiện kinh tế gia đình hay không thì rất có thể sẽ vấp phải khó khăn sau ngày tốt nghiệp, ôm tấm bằng đi xin việc. Nếu lựa chọn không sáng suốt, thậm chí 3, 4, 5 năm học cao đẳng, đại học khá tốn kém tiền bạc, lãng phí thời gian... sẽ chẳng hề thiết thực.

Chỉ còn vài tháng nữa, những bạn trẻ tốt nghiệp THPT đăng ký dự thi cao đẳng, đại học sẽ bước vào một cuộc đọ sức cam go thực sự. Song việc “chọi” thắng những đối thủ có cùng ước mơ đặt chân vào giảng đường đại học chưa hẳn là đã chắc chắn cho mình một công việc và vị trí ổn định trong tương lai.