Cách đây khoảng sáu năm, một anh bạn gặp tôi than thở rằng con trai của anh vừa mới đậu tú tài, nhưng là đậu vớt. Với khả năng như vậy thì làm sao nó có thể học lên đại học được.

Cách đây vài tuần, gặp lại tôi, anh bạn rất tự hào đưa cho tôi một danh thiếp ghi tên tiệm hớt tóc mà con trai anh đứng tên mở ngay trong Paris hai năm nay, chuyên hớt tóc cho các “ngôi sao” của Pháp.

Hóa ra  tuy học chữ không vào, nhưng do có khiếu hớt tóc rất điệu nghệ và thế là cậu ta ghi tên học hớt tóc, chỉ hai năm sau đã lấy được một bằng đủ để mở tiệm hành nghề. 

Trong một thời gian dài, nói đến dạy nghề người ta thường nghĩ đến những nghề thủ công, buôn bán lẻ, xây dựng hoặc công trình công cộng. Điều này phần lớn vẫn đúng bởi vì những người tốt nghiệp các trường dạy nghề thường làm việc trong các tiệm bánh mì, bánh ngọt, hớt tóc, nhà hàng, khách sạn hoặc tại các công trường xây dựng. Nhưng bây giờ, trong các trường dạy nghề, chúng ta cũng có thể học về những lĩnh vực như kế toán, thương mại.

Có đến 80% học sinh học nghề là ở trình độ trung học, nhưng bây giờ ngày càng nhiều học sinh học nghề lên tới cấp tương đương đại học, thậm chí lấy được bằng cử nhân hoặc thạc sĩ chuyên nghiệp. Muốn học nghề trước hết học sinh phải kiếm một xí nghiệp nào sẵn sàng nhận đào tạo nghề mà mình mong muốn, sau đó đăng ký vào một trung tâm dạy nghề.

Trong cả hai bước này, học sinh có thể nhờ đến sự trợ giúp của nhiều cơ quan, từ các phòng thương mại, công nghiệp đến các hiệp hội nghề nghiệp, thậm chí có thể nhờ đến Cơ quan quốc gia tìm việc làm, ANPE. Thường thường vào khoảng tháng ba hoặc tháng tư hằng năm, các trường dạy nghề tổ chức những ngày “portes ouvertes’’ - dành một ngày để tiếp những bạn trẻ quan tâm đến việc học nghề, nếu tìm được một nghề đúng nguyện vọng của mình thì đăng ký luôn.

Học sinh vừa học nghề vừa làm việc theo hợp đồng cho chủ xí nghiệp và nhận lương đàng hoàng. Mức lương này bằng 1/4 - 3/4 mức lương tối thiểu theo luật định ở Pháp (SMIC). Học sinh cũng được hưởng mọi bảo hiểm xã hội về y tế và tai nạn lao động như một công nhân thực thụ.

Các bạn trẻ ở Pháp cũng có thể ghi danh học ở các trường trung học chuyên nghiệp và có thể chọn một trong hơn 300 nghề khác nhau. Nếu trình độ hơi yếu thì chỉ cần học hai năm là có ngay bằng CAP hoặc BEP và có thể ra làm việc ngay, còn nếu có khả năng thì tiếp tục học cho đến lúc thi lấy bằng tú tài chuyên nghiệp.